In april 1955 gaat de eerste paal de grond in voor een prachtig modern schoolgebouw aan de Cervanteslaan 1, hier komt de Spinozaschool. De school komt vlak naast de Spinozabrug (1951) te liggen en krijgt daarom dezelfde naam. In het gebouw komt een ULO-school (Uitgebreid Lager Onderwijs, later MULO en daarna MAVO) als uitbreiding van de Jan Nieuwenhuyzenschool (lagere school) aan de de  Pieter Bothstraat. Ankie Hoonte (12 jaar) mag als klassevertegenwoordigster van de eerste klas de eerste paal slaan in aanwezigheid van het schoolhoofd C.J. Knop.

Ruim een jaar later op 10 juli 1956 gaat de vlag uit en wordt de school in gebruik genomen. De school is zo’n 60.000 gulden duurder dan begroot (712.426 gulden ipv 652.800). Wethouder Hendrik van der Vlist verricht de officiële opening. Het woord lof valt, in vele toonaarden. Architect Dirk Jacobus Schenk heeft een juweeltje van kleur en lijn ontworpen. Eén der fraaiste van de stad, aldus het Utrechts Nieuwsblad. Alom bewondering. Het gaat om een gebouw van in totaal 11 klaslokalen. Met een prachtige gymzaal, compleet met wasruimtes en kleedkamers. Ook is er een apart natuurkunde lokaal en een lokaal voor handenarbeid. Achter de school ligt een groot plein met banken en een fietsenstalling. Kleuren spelen een grote rol. De muren zijn in de pasteltinten geel, roze, blauw en wit geverfd. Onder de ramen zijn borstweringen, verdeelt in helder witte en zwarte vakken. Een schoolpaleis wordt de school genoemd.

Architect Schenk is de ontwerper van deze voor die tijd moderne school. Hij is in 1953 bij de Dienst Gemeentewerken van Utrecht komen werken. Daarvoor werkte hij als architect voor de gemeente Hengelo. Naast De Spinozaschool is hij ook de architect van de Kohnstammschool (1955) in Kromme Rijn (samen met J. de Jong) en in 1962 van zwembad Den Hommel (samen met N. Spronk).

Gerrit Rietveld, de bekende Utrechtse architect en meubelmaker, die zich volgens eigen zeggen over het algemeen niet uitlaat over het werk van collega’s, maakt deze keer (februari 1957) een uitzondering en noemt de Spinozaschool van architect Schenk een bijzonder geval en in vele opzichten een verrassing. Rietveld: De verrassing bestaat hierin, dat het is, alsof een kleurenfoto uit een internationaal architectuurblad hier plotseling (toevallig in Utrecht) van beeld weer object werd. En hij vervolgt: direct vanuit de hal zijn de lokalen overzichtelijk gegroepeerd – al het beklemmende van onderwijsinstellingen is hier weggevaagd. Rietveld noemt de Spinozaschool van Schenk een mooi voorbeeld van al wat er op internationaal gebied in de architectuur aan het gebeuren is.

In het boek Nederlandse bouwkunst na 1900 van R. Blijstra, dat in 1957 verschijnt, wordt de Spinozaschool als voorbeeld van een opmerkelijke prestatie in de stedenbouw te Utrecht opgenomen evenals trouwens de Utrechtse Kohnstammschool ook van de hand van Schenk (met in de hal een wandschildering van kunstenaar Jan Boon ‘balspelende kinderen’ ) en verder nog het winkelcentrum Herderplein.

De Spinozaschool wordt verfraaid met een beton kunstwerk van Han Hulsbergen (1901-1989) uit Blaricum. Deze succesvolle en internationaal vermaarde kunstenaar heeft 7 jaar geëxperimenteerd met een nieuwe vorm van beton verwerken. Door klei aan het beton toe te voegen wordt het kneedbaar en hoeft het beton niet langer alleen in vormen te worden gegoten. Hij noemt dit nieuwe betonprocedé Meliora Beton. (Meliora is Latijns voor ‘beter’). Ook kan hij kleur aan het beton toevoegen. Het werk dat Hulsbergen maakt voor de Spinozaschool is één van zijn eerste geslaagde werken van ‘gekneed beton’. Het gaat hier om een gevelplastiek naast de hoofdingang van vogelmotieven. In- en uitvliegende vogels als symbool voor de leerlingen die komen en gaan.

Hierna worden de Meliora beeldhouwwerken van Hulsbergen een groot succes bij architecten. De landelijke pers besteedt regelmatig aandacht aan de betonplastieken en musea stellen het werk van Hulsbergen ten toon. Zo ook het Centraal Museum in Utrecht in 1962.

Ook het grote kleurrijke wandschilderij bij binnenkomst in de hal van de school is van Han Hulsbergen. Hierop is Don Quichotte samen met Sancho Panchez van de schrijver Cervantes afgebeeld (de school ligt tenslotte aan de Cervanteslaan).

Na de zomer van 1956 gaat de school echt van start. In het begin is er nog een lokaal over voor een klas van de de 2e Marnixschool van de Dantelaan. Maar later groeit de Spinozaschool en heeft de school zelf alle lokalen nodig en komt er zelfs een uitbreiding van de school met twee klaslokalen op de woonboot de Ark (zie ook het artikel De drijvende school van 3 augustus 2017 op deze website). Oud-leerlinge Magda van Ringelestijn (1960-1964) weet nog goed dat ze de eerste jaren van haar schoolcarrière op de Ark heeft gezeten: deze lag in het water aan de overkant van de school. Bij slecht weer schommelde de boot zo, dat alles van je tafeltje viel of je werd ‘zeeziek’.

Leerlingen komen overal vandaan uit Utrecht. Natuurlijk uit de buurt uit Oog in Al en Halve Maan, maar ook uit Overvecht, Kanaleneiland, Hooggraven, Vleuten, Jutphaas en Zuilen. Leerling in de beginjaren van de school is ook Philip Freriks uit de Majellapark buurt, de latere journalist en NOS Journaal presentator. Hij stroomt daarna door naar de HBS. Ook Gerard Stellaard is een bekende naam. Hij zit in de klas bij Peter Aantjes van het Victor Hugoplantsoen (later werkzaam aan de Universiteit Utrecht) en Piet Verschoor (collega Universiteit Utrecht). Gerard wordt musicus van beroep en is bekend geworden van ondermeer de arrangementen voor  Rob de Nijs maar ook van bijvoorbeeld het lied Popie Jopie van Henk Spaan en Harry Vermeegen. Volgens klasgenoot Peter Aantjes was Gerard al op de Spinozaschool overal goed in: Nederlands, jeugdkampioen badminton, kon goed voetballen en zwemmen en speelde geweldig piano.

Oud-leerlingen bewaren over het algemeen zeer prettige herinneringen aan deze school. Het was een  leuke kleinschalige school.

Eerste hoofd van de school is zoals gezegd de heer C.J. Knop. Piet van Dijk (leerling 1956-1959): hij kende een nogal Spartaanse opvoedingstechniek. Bert Steenvorst (1955-1958): een zeer formele school met een keurig, brits aandoende heer in driedelig grijs, met gouden horlogeketting op zijn buik die elke ochtend iedereen een goedemorgen wenste en owee als je niets terug zei: meneer Knop. Peter Aantjes (1958-1963): schoolhoofd C.J. Knop stond iedere ochtend bij de ingang en begroette de leerlingen met ‘Goedemorgen dames en/of heren’, verder was het een strenge school, gericht op prestaties maar met veel aardige leerkrachten. Polak gaf algebra, Conijn geschiedenis. Hij was ook de ‘groenteman’ op de radio (’Groenteman, wat zullen we eten?). En van Kanten, de vrolijke Surinamer..

Ook anderen herinneren zich de lessen van Van Kanten, lid van een bekende onderwijzersfamilie uit Suriname, die zo mooi kon vertellen. En van de heer Moes zonder appel  ‘met klapbril’ die Duits gaf en als je zat te praten kreeg je van hem een één. Als je het slim aanpakte kon je hem verleiden om over de oorlog te praten en dan was er geen les. Of van Van der Valk (aardrijkskunde en nederlands) de snelle meester van de school die altijd met een BMW naar school kwam maar wel elke dag in hetzelfde pak.

Er komt een heuse schoolmuziek-band genaamd Don Quichotte. En Marijke van Esschoten (1972-1975) herinnert zich de muziekles met Louis van Dijk en zijn combo.

Veel oud-leerlingen hebben een goede herinnering aan de schoolconciërge de heer Gommersbach. Bijzonder vriendelijk, stond altijd klaar. Hij heeft mij mooi leren kaften. Hele aardige conciërge die je weleens naar binnen smokkelde. En die parkinson had en daarom altijd nee schudde. Bijnaam: Gompie.

In de pauze’s en na schooltijd vermaken de leerlingen zich in de buurt. Op Schoolbank.nl wordt daarover het volgende geschreven: We gingen dan naar de Punt, de moestuinen, het Kanaal, de voetbalvelden, het Herderplein en de trappenhuizen van de hoogbouw. Of: Rijnaken beklimmen in de zomer! Tussen de middag even op de Puch naar de kelders Catacombe en de Metro (aan de Oude Gracht). Roken bij het Kanaal (…..). Zwemmen en zonnebaden langs het Amsterdam-Rijnkanaal. De pauze waarin we stiekem naar de overkant slopen richting Herderplein om  even spoorpunten te halen bij de bakker. Met zijn allen in het gras liggen. Naar Rolf’s koffieshop. Zwemmen bij de Punt. Meisjes en brommers. Zwemmen en van de brug afduiken. In de pauze naar Tip Top om friet te eten of koffie te drinken.

Roken op school is trouwens streng verboden en dat gebeurde daarom stiekem. Peter Aantjes: We waren betrapt op buiten roken in de pauze en moesten voor straf een maandlang in de pauze binnen blijven. Dit gebeurde bij Van Kanten op de Ark. Dan rookten we samen de Weduwe van Van Nelle…..
Dolf Godlieb (1958-1963) weet nog goed dat hij een keer heel demonstratief buiten een sigaret op stak en dat Juffrouw Assen (lerares Engels) zich toen zo daarover opwond dat ze naar buiten is gevallen door het openstaande raam. Dikke pret.

De school doet veel aan sport. Zwemmen in Den Hommel en ’s winters schaatsen op ijsbaan Vooruit. Zo ook in december 1959. Honderd leerlingen doen er mee aan de schaatswedstrijden onder leiding van de heer Moes. Ook doet de school mee aan de vele sporttoernooien in die tijd. En haalt daarmee regelmatig de krant. Schoolvoetbal, schoolbasketbal (eerste toernooi in 1962 is in de gymzaal van de school), schoolkorfbal (eerste prijs in 1962), zaalhandbal, dammen…

En de  gymzaal wordt ook veel gebruikt door derden voor het houden van toernooien zoals bijvoorbeeld voor het basketbaltoernooi van alle Utrechtse basketbalverenigingen.Toeschouwers mogen alleen op kousenvoeten de fraaie zaal van de Spinozaschool betreden. Ook het eerste basketbaltoernooi voor dames in 1957 speelt zich voor een deel af in deze zaal. Het Utrechtse Sky Rocket damesteam wint deze eerste editie met als topscoorster mej. G. Mandersloot. In 1960 wordt de gymzaal zelfs gebruikt voor balletlessen op hoog niveau (speciaal voor balletleraressen) door de uit London overgekomen Engelse danspedagoge Mevrouw K. Oliver.

In 1957 doet een schoolteam van de school (Tes Idzerda, Jan Jansen, Frits Keuter en Piet Kuyper) mee aan het programma School-slag van de VARA , een hersengymnastiekwedstrijd, en wint daar de tweede ronde.

Ook het schoolplein naast de school wordt veel door derden gebruikt. Voor de finale van de wedstrijd brand spuiten bv waar 60 jongens aan meedoen met prijzen (een polshorloge en een vulpen) die ter beschikking zijn gesteld door de Oranje wijkvereniging Burgerzin en Wijkbelang. Of voor de jaarlijkse kerstboomverbranding onder toezicht van brandweer en politie.

In Juli 1960 wordt de school uitgebreid met nog twee leslokalen. Tijdens de verbouwing staat er tijdelijk NO school op het dak ipv SpiNOza school, tot groot leedvermaak van de leerlingen: vandaag geen school!

In 1963 neemt directeur C.J. Knop afscheid in verband met het bereiken van de 65- jarige leeftijd en wordt opgevolgd door directeur van Eijnsbergen en nog weer later directeur Vermeulen die altijd van zijn sigaartje zat te genieten en directeur J.O. van de Vegte.

Per 1 augustus 1984  gaat er een andere wind waaien en start de school met een middenschool experiment. De school heet voortaan openbare middenschool De Witte Raaf. Met als eerste directeur C.J.M Hoffmans (en later vanaf 1991 Mevr A. Harteveld). Uitgangspunten zijn: alle basisschoolkinderen hebben toegang, er is de eerste drie jaar geen categoriale opbouw in Lbo Mavo Havo Vwo. Leerlingen van dezelfde leeftijd  van alle niveau’s zitten bij elkaar in een mentor groep. Er zijn geen zittenblijvers (er is geen leerstof klassensysteem). Iedereen krijgt een diploma met een individueel eindprofiel. Kennis én creatieve-artistieke vorming staan centraal. Dit betekent een breed vakkenpakket met ook verzorging, drama, techniek, textiele werkvormen, kunstgeschiedenis en informatica. Er is veel aandacht voor projectonderwijs en groepswerk. Docenten en leerlingen werken samen.

Oud-leerlingen zijn over het algemeen zeer enthousiast over de school en noemen hun schooltijd supergezellig. En: geweldige periode. Wereldtijd. Veel buitenschoolse activiteiten. Fijne tijd, je kon niet blijven zitten. Erg veel vrijheid. Onwijs toffe bende. Toffe leraren en leerlingen. Leuke persoonlijke school met veel aardige leraren. De school wordt eerder een clubhuis of buurthuis genoemd dan school. En niet iedereen is tevreden over wat hij of zij heeft opgestoken. Weinig geleerd. Leren deed je er niet veel. Hele toffe school maar weinig geleerd. Te vrijblijvend. En er zijn veel buitenschoolse activiteiten: Veel schoolreisjes. Veel discofeestjes. Schoolkampen!

In 1992 fuseert de middenschool De Witte Raaf samen met 5 andere scholen tot één grote scholengemeenschap van 1800 leerlingen genaamd het Spectrum College (aan de Vader Rijndreef) met voorlopig nog drie lokaties waaronder de Witte Raaf aan de Cervanteslaan met lokatie directeur G.Huisman. Maar in 1996  gaat de Witte Raaf geheel op in het Spectrum College aan de Vader Rijndreef en wordt de school aan de Cervanteslaan gesloten. Oud docent Jan de Vries : in 1996 ging de Witte Raaf op in het Spectrum-monster. Zo’n school als de Witte Raaf , zoiets krijg je nooit meer. Een bijzondere school met geweldige collega’s en opmerkelijke leerlingen. En  oud-leerlingen: Jammer dat de school in de fusie is opgegaan. Jammer dat we naar de Vader Rijndreef moesten, wég supersfeer.

In 2002  wordt de school afgebroken om plaats te maken voor het luxe appartementencomplex Merwede State. Marianne Fleur, leerling 1965-1968 : tot mijn stomme verbazing was ineens het hele schoolgebouw verdwenen en stond er een gigantische flat. En andere oud-leerlingen: dit was de leukste school! Jammer dat ‘ie plat ging. Leuke kleine school die helaas plaats heeft moeten maken voor appartementen.

Daarmee is een toonaangevend gebouw uit de jaren vijftig uit de wijk verdwenen en met de school van architect Schenk tevens het werk van kunstenaar Han Hulsbergen. In de openbare ruimte is geen werk meer van hem te zien in Utrecht. Wel heeft kunstenaar Rik Berkhout nog ´Het verdwenen beeld´ gemaakt als interpretatie op het verdwenen beeld van Han Hulsbergen dat lange tijd bij de Prof. Dr. G. van der Leeuwschool op de Troelstralaan 61 heeft gestaan, maar met de sloop van die school ook is verdwenen. Dit  beeld van Berkhout is in 2016 vernield en nu staat er alleen nog een sokkel met de tekst het verdwenen beeld op de groenstrook tussen de Goeman Borgesiuslaan en de Talmalaan (vlakbij de Troelstralaan). De inmiddels gerestaureerde Kohnstammschool van architect Schenk uit 1957 aan de Marislaan in Oost staat er nog. Zwembad Den Hommel is in 1991 gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw.

Bronnen:
Foto bovenaan: De Spinozaschool in 1958 met het gymlokaal links en de klaslokalen rechts. HUA 45021
Utrechts Nieuwsblad, 27 juni 1956, 4 juli 1956, 11 juli 1956, 27 november 1956, 15 maart 1957, 10 augustus 1957, 15 juni 1960, 21 oktober 1960, 7 september 1961 en 2 januari 1962.
De Telegraaf 25 mei 1956, aandacht voor nieuw betonprocedé.
Peter Aantjes, Stiekem roken op de Spinozaschool, De Oud-Utrechter, 21 maart 2017.
Gerrit Rietveld, Enige opmerkingen over de Spinozaschool te Utrecht, architect: Schenk, februari 1957, Centraal Museum, bruikleen 1985, Gr 074
Volkskrant 14 januari 1984, advertentie directeur experimentele middenschool gevraagd.
E.Veenstra, De Nederlandse Middenschool in Idee´66, jrg 4, nr 1, maart 1983.
Schoolbank.nl:  Spinozaschool en de Witte Raaf
Artindex.nl